Gelmiş geçmiş en zengin adam: Mansa Musa

Bugün insanların ne kadar paraya sahip olduğunu anlamak çok kolay. Milyarderler halka açık şirketlerden pay senedi satın alıyor. Nerede konutları olduğu muhakkak, kaç üstün arabaya sahip oldukları biliniyor ve buradan yapılan bir hesap ile servetleri ortaya çıkıyor. Bugünün şartlarında baktığımız vakit dünyanın en varlıklı insanı 200 milyar doları aşkın serveti ile Elon Musk.

Fakat tarihi kaynaklarda geriye gittiğimizde bu ölçü onu dünyanın en varlıklı insanı yapmıyor. Kağıt banknot kullanılan tarihte daha evvel kimsenin Musk kadar parası olmasa da kendisi gelmiş geçmiş en varlıklı insan değil.

National Geopraphic’e nazaran dünyada bugüne kadar yaşamış en güçlü insanlardan biri Mali Hükümdarı I. Musa. 1312-1337 yılları ortasında yaşamış olan Mansa Musa, bugünkü Mali hudutlarından çok daha geniş bir coğrafyaya hükmediyordu. O günlerde Mali Krallığı, Senegal, Burkina Faso, Gambia, Gine, Nijer, Nijerya, Çad ve Moritanya’yı da hudutlarına almaktaydı.

I.Musa, kendisinden evvelki II. Ebu Bekir’in denizde kaybolmasından sonra tahta geçti. I. Musa tahta geçmeden evvel de Mali İmparatorluğu epey zengindi fakat onun ticaret yolları sayesinde bu servet katlandı.

Heinrich Barth’ın Mali Timbuktu çizimi (1858)

TUZ VE ALTIN YOLLARI GELİŞTİRDİ

Özellikle tuz ve altın için geliştirdiği yollar dikkat çekerken, imparatorlukta onun periyodunda fildişi ticareti de altın periyodunu geçirdi.

Mansa Musa’nın kayda alınan imparatorluk dışına birinci seyahati, 1324 yılında Mekke’ye hac ibadetini gerçekleştirdiği sırada yaşandı. Mısırlı tarih yazıcıları binlerce beşerle birlikte seyahat ettiğini, kervanındaki her bir devenin üzerinde ise 130 kilogramı aşkın altın bulunduğunu belirttiler (Bazı kaynaklarda bu ziyareti 12 bini köle ve 60 bin kişilik bir kafile ile yaptığı anlatılır). Mansa Musa hakkındaki en kıymetli tarihi kayıtlar ise El-Umari ve İbn-i Haldun tarafından tutulmuş.

Mansa Musa’nın Mısır ziyaretinde, Mısır sultanına verdiği altın ölçüsünden ötürü Mısır’da 12 yıl boyunca altın fiyatlarının düştüğü belirtiliyor. I. Musa’nın ünü Batı’da da yayılmaktaydı. 1337 yılında İspanyol haritacılar tarafından hazırlanan haritalarda (Catalan Atlas) Batı Afrika’nın üzerine İmparator Musa çizilmiş ve elinde bir altın asa tutmuş halde görülür.

Catalan Atlas’tan sonra Musa bütün dünyada zenginlikle anılan bir figür oldu. I. Musa hacdan döndükten sonra topraklarında pek çok cami yaptırdı. 14. yüzyılda Timbuktu kıymetli İslam merkezlerinden biri oldu.

Hac ziyareti sırasında, Musa’nın 20’li yaşlarında tahta geçtiğini söylediği ve 24 kenti fethettiğini anlattığı söz ediliyor. I. Musa’nın hac yolunda gördüğü her durumu olmayan beşere bir altın sikke verdiği de belirtilmekte.

Dulcert (1339) Haritası’nda Mansa Musa.

DÖNÜŞ YOLU GÜÇ OLDU

Musa, Mekke’ye vardığı vakit hac ibadetini gerçekleştiren kafilesi ile Türk hacılar ortasında da bir gerginlik çıktığı, hükümdarın kılıçlar konuşmadan bu gerginliği durdurduğu argüman edilir. Hac’dan dönüşte I. Musa’nın kafilesindeki pek çok kişi soğuktan yolda hayatını kaybeder. Hatta o denli bir devir gelir ki yanlarında getirdikleri para biter, yolda satın aldıkları eşyaları satmak zorunda kalırlar.

Mimariye düşkünlüğüyle bilinen imparator, Endülüs’ten ve Kahire’den pek çok ustayı Mali topraklarına getirmiş. Timbuktu’daki Sankore Üniversitesi onun vaktinde pek çok ünlü matematikçi ve astronom ile doluymuş.

Mansa Musa’nın 1332-1337 yılları ortasında vefat ettiği varsayım ediliyor. Bugün pek çok kaynak Musa’nın servetine yakın bir servetin 21. yüzyılda görülmediğini yazıyor. 400 milyar doların üzerinde meblağlar ortada dolaşmakta. Tarihçi Hadrien Collet bu türlü bir servetin hesaplanamayacağını aktarıyor. Kimi kaynaklara nazaran, neden bu kadar altını olduğu sorusuna ‘Ülkemde altın bitkileri var’ diyerek cevap veriyormuş.

Bugün Mansa Musa’nın ismine tanınan kültürde de referanslar verildiğini görmek mümkün. Civilization IV oyununda kendisi tasvir ediliyor. Birebir vakitte ABD’li rapçi Anderson Paak’ın Mansa Musa isimli bir müziği bulunuyor.

Kaynaklar: National Geographic, History, African Dominion: A New History of Empire in Early and Medieval West Africa, Kriptokoin.com